مبدل حرارتی
مبدل حرارتی (Heat Exchanger) تجهیزی است که وظیفه انتقال حرارت بین دو یا چند سیال را بدون اختلاط مستقیم آنها بر عهده دارد. این سیالها میتوانند مایع، گاز یا ترکیبی از هر دو باشند. مبدلها در پالایشگاهها، نیروگاهها، صنایع شیمیایی، پتروشیمی و حتی سیستمهای سرمایشی و گرمایشی ساختمان استفاده میشوند
پرکاربردترین نوع در پتروشیمی.
شامل یک پوسته بزرگ و دستهای از لولهها است. یک سیال داخل لولهها و سیال دیگر در اطراف لولهها (داخل پوسته) جریان دارد.
- مزایا: مقاوم در فشار و دمای بالا، تعمیرپذیری خوب.
- کاربرد: کندانسور، ریبویلر، کولرهای بینمرحلهای

شامل صفحات نازک فلزی است که سیالها بین آنها جریان پیدا میکنند.
سطح انتقال حرارت بسیار بالاست چون صفحات زیاد و نازکاند.
- مزایا: راندمان بالا، اندازه کوچک.
- معایب: محدودیت در فشار و دمای بالا.
- کاربرد: سیستمهای خنککاری کم فشار، صنایع غذایی و دارویی

در این نوع به جای آب، از هوا برای خنککردن سیال استفاده میشود.
فنها جریان هوا را از روی لولههای پرهدار عبور میدهند.
- مزایا: مناسب در مناطق کمآب.
- کاربرد: پالایشگاهها و پتروشیمیهای مناطق خشک (مثل عسلویه).

سادهترین نوع؛ شامل یک لوله داخل لوله دیگر.
سیال داغ در یک لوله و سیال سرد در لوله دیگر جریان دارد.
- مزایا: طراحی ساده، مناسب برای دبیهای کم.
- کاربرد: سرویسهای جانبی یا ظرفیت پایین

شامل دو کانال مارپیچی است که سیالها در آن جریان پیدا میکنند.
- مزایا: مقاومت در برابر گرفتگی، طراحی فشرده.
- کاربرد: مایعات با ذرات معلق یا لجندار.

برای تبدیل بخار به مایع استفاده میشود.
بیشتر از نوع پوسته و لوله یا هواخنک هستند.
- کاربرد: واحدهای تقطیر و جداسازی.
وظیفه تأمین گرما در پایین برج تقطیر برای بخار کردن مایع.
عملاً یک مبدل پوسته و لوله خاص است.
کاربرد: همه واحدهای تقطیر نفتی و شیمیایی
کولر: کاهش دمای سیالات فرایندی (مثلاً گاز قبل از کمپرسور).
هیتر: افزایش دمای سیال تا رسیدن به شرایط واکنش.
میتوانند از نوع پوسته و لوله یا هواخنک باشند
معیارهای انتخاب مبدل حرارتی
- دبی سیالات
- اختلاف دمای ورودی و خروجی
- فشار کاری و دمای طراحی
- نوع سیال (خورنده، تمیز یا حاوی ذرات معلق)
- هزینه نگهداری و عمر مفید